Τετάρτη 29 Ιουνίου 2011

ΠΩΣ ΧΤΙΣΤΗΚΑΝ ΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΩΝ ΛΙΜΝΩΝ

Το ετος 1856 εγινε ενας μεγάλος σεισμός και πολλά σπίτια του χωριού επαθαν ζημιές και μερικά παλιά ισοπεδώθηκαν. Δεν γνωρίζω αν είχε και ανθρώπινα θύματα αλλά θα είχε αν ο τεράστιος βράχος που αποκολλήθηκε από τις τζανοφωτεινής τον δέτη, δεν σταματούσε ως δια μαγείας στους Αγιους Ανάργυρους. Κανονικά θα έπρεπε να φτάσει μέχρι τον ποταμό στου Χριστίνη. Φανταστήτε τι καταστροφή θα προκαλούσε και πόσους νεκρούς θα μετρούσανστο χωριό. Ομως η χάρη της Αγίας Μαρίνας και των Αγίων Αναργύρων σταμάτησε το βράχο πριν μπει μέσα στο χωρίο. Αφού λοιπόν οι Λιμνιώτες συνήλθαν απο τον σεισμό, οι προεστοί αποφάσησαν να εκμεταλευτούν αυτόν το τεράστιο όγκο από πέτρα. Ετσι έδωσαν εντολή στούς κτίστες του χωριού να σπάσουν τον βράχο και να κτίσουν με την πέτρα του ένα σχολείο που δεν υπήρχε μέχρι τότε στο χωριό. Διάλεξαν το μέρος που ήταν στην ανατολικά άκρη του χωριό έκαναν και μια μεγάλη αυλή και χτίσανε το πρώτο σχολείο του χωριού, το κάτω σχολειό. Οταν αργότερα ο πληθυσμός του χωριού μεγάλωσε και τα παιδία δεν χωρούσαν στο κάτω σχολειό, έχτισαν νέο μεγαλύτερο σχολειό το 1930, το πάνω σχολειό με τρεις μεγάλες αίθουσες δηδασκαλίας. Το τριθέσιο δημοτικό σχολείο Λιμνών, με τρεις δασκάλους. Απ' οτι μου έλεγαν για κάποιο διάστημα μέχρι το 1941 που κατέλαβαν την Κρήτη η Γερμανοί λειτουργούσαν και τα δυό σχολεία, αφού οι μαθητές ήταν πολλοί και δεν χωρούσαν μόνο στο ένα. Μάλιστα έφτιαξαν και ενα ακόμα σχολείο στην Αγία Πελαγία για να πηγαίνουν τα παιδιά από τα μετόχια των Λιμνών. Ηταν το πρώτο σχολειό που έκλησε την δεκαετία του 70. Σ' αυτό το σχολειό (το καινούργιο των Λιμνών) φοίτησα και εγώ από το 1949 μέχρι το 1955, με δασκάλους τους Γιάννη Λουκαράκη, Χρυσούλα Μαροειδή, Ροδάνθη Μαυρικάκη, και Δημήτρη Πεδιαδίτη στην τελευταία τάξη. Αυτό το σχολειό έφτασε να έχει πάνω από 100 μαθητές. Το σχολειό αυτό (πάνω σχολειό) έκλησε την δεκαετία του 1990-2000, γιατί μετά από κάποιο ισχυρό σεισμό, έπαθε αρκετές ζημιές και κρίθηκε επικίνδυνο για να γίνεται μάθημα σ' αυτό.  Τα παιδιά ξαναπήγαν στο παλιό (κάτω) σχολειό του 1858 αφού και τα παιδιά είχαν λιγοστέψει και τα χωρούσε. Φέτος λειτούργησε για τελευταία φορά  και έκλησε λόγω Καλικράτη, μετά από 153 χρόνια λειτουργίας του. Κλείσανε την κοινότητα, κλείσανε και σχολείο να δούμε τι άλλο θα μας κλείσουν !!!

Τρίτη 28 Ιουνίου 2011

ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΚΑΙ Η ΑΓΙΑ ΜΑΡΙΝΑ

Αυτή την ιστορία μου την έχει διηγηθεί η θειά μου η Μαρία (αδελφή της Μάνας μου). Επι τουρκοκρατίας πολλές φορές είχαν προσπαθήσει να εγκατασταθούν στο χωριό, τούρκικες οικογένειες. Ερχόταν κυρίως από το απένταντι χωριό το χουμεριάκο. Οι χριστιανοί κάτοικοι του χωριού όμως δεν έβλεπαν με καλό μάτι αυτή την προσπάθεια εγκατάστασης τούρκικων οικογενειών στο χωριό τους. Ετσι έκαναν οτι περνούσε από το χέρι τους για να απογοητευτούν οι νέοι άποικοι και να ξεκουμπιστούν από το χωριό μια ώρα γρηγορότερα. Κατά περίεργο τρόπο δεν ορθοποδούσαν οι τούρκοι που εγκαταστάθηκαν κατά καιρούς. Αρρώσταιναν, πέθαιναν τα παιδιά τους, εκακοπήγαιναν τα λοϊσήματα τους (οι καλιέργιές τους ) και αρρώστεναν και ψοφούσαν τα οζά τους και γενικά δεν μπορούσαν να δούν άσπρη μέρα στις Λίμνες. Οι ντοπιοι βέβαια εντέχνως άφηναν να διαρεύσει οτι η Αγια Μαρίνα ήταν υπεύθυνη για τα κακά που τους βρήσκανε γιατί δεν ήθελε Τούρκους στο χωριό της. Ετσι οι περισσότεροι ξανάφευγαν και πήγαιναν από εκεί που ήρθαν, διαδίνοντας κι αυτοί με την σειρά τους, ότι η Αγία Μαρίνα δεν τους άφηνε να δούν άσπρη μέρα στις Λίμνες . Ετσι αποθάρρυναν  και όσους άλλους Τούρκους σκεπτόταν να μετοικήσουν τις Λίμνες. Η θειά μου μου έλεγε και μια σχετική ιστορία με κάποιο τούρκο Αγά που ήταν φοροεισπράκτορας και ερχόταν στο χωριό να πάρει τους φόρους από τους κατοίκους, με τους μπράβους του συνοδεία. Όποτε ερχόταν έκανε φασαρία και φερνόταν άσχημα στους κατοίκους του χωριού. Ο παππούς του Λουκοδημήτρη και του Λουκομανώ- λη - στη φωτογραφία φαίνεται το καφενείο του Λουκοδημήτρη στα κάτω καφενεία και δεξιά η κρεβατίνα στην είσοδο του σπιτιού του Λουκομανώλη-είχε φίλο τον καπετάν Καζάνη και τον ειδοποίησε οτι την τάδε μέρα θα ρθεί ο Αγάς να πάρει τους φόρους. Έστηλε λοιπόν ο Καπετάν Καζάνης το πρωτοπαλίκαρο του Σπανομανώλη με μερικά παλικάρια του να <<συνετήσουν>> τον δύστροπο Τούρκο . Ο Λουκάκης λοιπόν κάλεσε τον Αγά με τους μπράβους του στο σπίτι του για να τους κεράσει δήθεν ένα κρασί. Ο Σπανομανώλης με τα παλικάρια του ειχε κρυφτεί στο σπίτι και όταν οι τούρκοι μεθυσμένοι άρχησαν να τραγουδούν, έριξαν μια χούχτα  μπαρούτι στη μπαραστιά. Οι τούρκοι στραβομένοι από το μπαρούτι και τη στάχτη δεν μπορούσαν να δούν και να καταλάβουν τι έγινε. Ο Σπανομανώλης λοιπόν ντυμένος γυναίκα τους είπε με γυναικία φωνή: Είμαι η Αγία Μαρίνα και Τούρκους δεν ανέχομαι στο χωριό μου να φύγετε και να μην ξαναρθήτε γιατί θα πάθετε μεγάλο κακό. Και έριξε δυο βεργές με την δυχαλόβεργα που κρατούσε στον πιο κοντινό Τούρκο. Οι Τούρκοι έφυγαν τρομοκρατημένοι και δεν ξαναπάτησαν στο χωριό. Μάλιστα ο Πασάς επειδή ο Αγάς αρνήθηκε να ξαναπάει στις Λίμνες και άλλος Τούρκος δεν ήθελε, διόρησε τον Λουκάκη να πέρνει τους φόρους από το χωριό και να τους πηγαίνει στη Νεάπολη, έδρα του Πασά.
Ετσί οι Λιμνιώτες ησυχάσανε από τον φασαριατζή Αγά και ξαναθυμίσανε στους Τούρκους οτι η Αγια Μαρίνα δεν θέλει Τούρκους στο Χωριό της.

Δευτέρα 27 Ιουνίου 2011

Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ

Αυτό είναι το χωριό μου και το χωριό όλων των Λιμνιωτών εν ετι 1961. Διακρίνεται δεξιά στην ακρη η εκκλησία της Αγίας Μαρίνας. Δεν υπάρχει εθνικός δρόμος, ούτε στήλοι της ΔΕΗ, μια και το χωριό τότε δεν είχε ηλεκρικό ρεύμα.Η φωτογραφία τραβήχθηκε από το ύψος της Αγίας Φωτεινής στη Μάχα.
Αρχίζοντας λοιπόν τις ιστορίες του χωριού σήμερα θα γράψουμε πως γεννήθηκε το χωριό και πήρε την σημερινή ονομασία. Την ιστορία της γέννησης του χωριού την άκουσα πρώτη φορά από τον δάσκαλο Λουκαράκη όταν πήγαινα στο Δημοτικό και αργότερα μου την επανέλαβαν και άλλοι χωριανοί μεγάλοι σε ηλικία τότε, όπως ο Μυλωνάς ο Πατερομανώλης που μ' έπερνε στο μύλο του (στους βορνούς μύλους) να του κάνω παρέα και μου έλεγε ιστορίες του χωριού και ο Μπάρπας μου ο Κυπαρίσης (Γιώργης Λεμπιδάκης) που είχε γράψει για το χωριό, την Αγία Μαρίνα, τον Χατζή Πατέρα και την Μικρασιατική καταστροφή. Έλεγε λοιπόν ο δάσκαλος ο Λουκαράκης οτι στους αρχαίους χρόνους επί Μινωικής εποχής, υπήρχε μια πόλη πάνω στη κορφή του Αγίου Αντωνίου (στο βουνό που είναι πάνω από τον Νικηθιανό) που την έλεγαν Δρήρο. Την έκτησαν εκεί ψηλά για να βλέπουν όταν ερχόταν εχθροί ή πειρατές και να λαμβάνουν τα μέτρα τους. Αργότερα οταν παγιώθηκε η Βυζαντινή αυτοκρατορία και η Κρήτη έγινε επαρχία της, οι κάτοικοι της Δρήρου κατέβηκαν χαμηλώτερα και έχτισαν νέους οικισμούς. Ενας απ' αυτούς ήταν το Λιμνί  κάτω από την Δρήρο στην κορυφή της Μάχας και δεξιά από τις μεγάλες στροφές του αμαξωτού που πάει στη Φουρνή από τον Νικηθιανό. Εκεί ήταν ενα μεγάλο σώπατο και κοντά υπήρχαν γόνιμα χωράφια, στο κάμπο της Φουρνής και στο κάμπο στις πρόποδες της Μάχας (το Λιμνιώτικο κάμπο). Αργότερα όταν ο στόλος του Βυζαντίου νίκησε του πειρατές και οι κάτοικοι αισθάθηκαν πιο ασφαλείς έφτιαξαν καινούργιους οικισμούς. Στο κάμπο της Φουρνής και όσοι είχαν περιουσία στον Λιμνιώτικο κάμπο. Έτσι έχτισαν τις Λίμνες το χωριό μας. Στή αρχή τα πρώτα σπίτια ήταν στις πρόποδες της Μάχας. Κοντά και γύρω απο τον Αγιο Ιωάννη και κάτω απο τουςΑγίους Αναργύρους. Ισως για να αποφύγουν την υγρασία που έχει τον χειμώνα ο κάμπος από τις λιμνούλες τα απόγια και τις πάχνες, αλλά και να έχουν σχετική ορατότητα  στον κάμπο Εκεί συναντάμε ακόμα και σήμερα τα πιο παλιά ερείπια σπιτιών. (οσα δεν τα έχουν αναπαλαιώσει ή πουλήσει στους ξένους ). Εκεί που είναι τώρα η Αγία Μαρίνα ήταν Μοναστήρι με καλογέρους. Μάλιστα πρέπει να προυπήρχε του χωριού, γιατί το 1955 που έγινε η γεώτρηση στο χωριό και πέρασαν σωλίνες από την αυλή της, για να πάνε το νερό στην δεξαμενή στη Μάχα, βρέθηκαν κόκαλα ανθρώπων . Ισως ήταν κόκαλα των καλογέρων ή  ίσως να το χρησιμοποιούσαν σαν νεκροταφείο οι πρώτοι κάτοικοι του χωριού.  Επίσης λένε  στη Μονή  είχε πάει ο Αγιο Ιωάννης ο ερημίτης που είναι θαμένος στη Μονή του Γουβερνέτου στο Ακρωτήρι στα Χανιά. Μετά ο ΄Αγιος ανέβηκε στη σπηλία της Αγίας φωτεινής και έφτιαξε το εκλησάκι και εκεί έμενε για μερικά χρόνια ασκητής. Πάντως η πιο παλιά αναφορά στο χωριό γίνεται σε αρχεία της εκκλησίας της Κρήτης του 1248 (κατάστιχο εκκλησιών και μοναστηρίων ) που αναφέρει το Μοναστήρι της Αγίας Μαρίνας στο χωριό Λίμνες του Μεραμβέλλου. Η επόμενη αρχαιότερη αναφορά στο χωριό γίνεται απο τον Καστροφύλακα ως Limnes με 587 κατοίκους. Το 1881 αναφέρεται Λίμναις με 796 κατοίκους και τα μετόχια Λιμνών (Λουσέστρο, Αγία Πελαγία, Δυό πρίνοι, Δράκος, Καλός Λάκος, Κερατίδια, Αγιος Γεώργιος, Ελληνικά, Κατσίκι, Ραϊνιδω και χοιροβοσκού) με 204 κατοίκους. Ενω στην απογραφή του 1900 έχει 803 κατοίκους και τα μετόχια 371. Το 1920 έχει 915 κατ. Το 1940 έχει 897. Το 1951 έχει 840. Εκείνα τα χρόνια ο ποταμός περνούσε μέσα από το σημερινό χωριό  (από τον Αγιο Δημήτριο του Χαβάμανώλη, του Γαϊτάνου και του Παππού μου Κοκολομιχάλη τα σπίτια και συνέχιζε στου Κατσούλη το πηγάδι μέχρι την βορνή καμάρα). Μπορεί να ήταν κιαυτος ένας λόγος που έχτισαν τα σπίτια μετά το ποταμό προς το βουνό. ο Μπάρμπας μου ο Κοκολομανώλης που ήταν κτίστης και είχε χτίσει πολλά σπίτια στο χωριό, έλεγε οτι ακόμα και σήμερα υπάρχει υπόγειο ποτάμι στη παλιά διαδρομή του ποταμού. Αυτό το διαπίστωσα το 2007 όταν ο ανηψιός μου Βαγγέλης Κοκολάκης -εγγονός του Κοκολομανώλη-έσκαβε τα θεμέλια του καινούργιου σπιτιού του στη θέση που ήταν το σπίτι του προπάππου του. Βρήκε λοιπόν την βλέβα του υπόγειου ποταμου και μέχρι  να ειδοποιήσουν τον μηχανικό γέμισε νερό όλο το μέρος που είχαν σκάψει. Μάλιστα  από το πολύ νερό έπεσε ο τοίχος την αποθήκης του Ψιμαρνονικολή που ήταν δίπλα. Το όνομα Λίμνες το πήρε από τις πολλές λίμνες (αλλού μεγαλύτερες κι αλλού μικρότερες) που σχηματιζόταν την περίοδο του χειμώνα και μερικές κρατούσαν και το καλοκαίρι. Τα στάσιμα νερά τον λιμνούλων και του ποταμού δημιουργούσαν προβλήματα στους κατοίκους και τα ζώα τους.  Ετσι οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να φτιάξουν άλλη κύτη του ποταμού (αυτή που υπάρχει σήμερα) και να αποξηράνουν τις λίμνες μπαζώνοντάς τις. Μπάζωσαν και την παλιά κύτη και έκαναν ένα δρόμο που χώριζε τα σπίτια από την πάνω μεριά από τα χωράφια της άλλης μεριάς. Αργότερα έχτισαν σπίτια και από την άλλη μεριά. Ετσι γεννήθηκε και η κάτω γειτονιά. Ο δρόμος αυτός υπάρχει και σήμερα λίγο διαφορετικός από τον παλίο. Είναι ο δρόμος από την Αγία Μαρίνα στα κάτω καφενεία και από εκεί στου Κατσούλη το πηγάδι (δεν υπάρχει σήμερα) και καταλήγει στην βορνή καμάρα.  Όμως η παλιά κύτη ήταν πιο χαμηλά από το υπόλοιπο έδαφος, και τον χειμώνα ο δρόμος από τον Αγιο Δημήτριο, κάτω καφενεία μέχρι την βορνή καμάρα πλημύριζε και γινόταν πάλι ποταμός,(ακόμα γίνεται όταν βρέχει). Έτσι αναγκάστηκαν να χτίσουν τα σπίτια τους, ψηλότερα από το δρόμο. Γιαυτό παρατηρούμε σήμερα όλα τα παλιά σπίτια δεξιά και αριστερά του δρόμου αυτού, από τα κάτω καφενεία μέχρι του τσιφτεδομανώλη, να έχουν δύο τρία σκαλιά  για να μπούν από το δρόμο μέσα στο σπίτι ή την αυλή. Ο δρόμος αυτός χωρίζει το παλιό χωριό από το νεώτερο. Την πάνω γειτονία (το παλιό) και την κάτω γειτονιά (το νεότερο). Αυτή λοιπόν είναι η ιστορία της γέννησης του χωριού μας όπως μου την διηγήθηκαν οι παλαιότεροι από μένα χωριανοί μας. Τα στοιχεία για το πληθυσμό και τις απογραφές τα βρήκα στα βιβλία του Στέργιου Σπανάκη, <Πόλεις και χωριά της Κρήτης>.

Κυριακή 26 Ιουνίου 2011

ΠΑΛΙΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΟΥ

Οταν ήμουν μικρός και πήγαινα στο Δημοτικό η Μάνα μου, οι ανύπανδρες αδελφές της, ο αδελφός της ο Κοκολομανώλης, αλλά και ο Δάσκαλος μου ο Λουκαράκης καθώς και άλλοι συγγενείς, όπως ο Μπάρπας μου ο  Κυπαρίσης και ο γείτονας ο Πατερομανώλης ο Μυλώνας, μου έλεγαν παλιες ιστορίες του χωριού. Σ' αυτόν λοιπόν τον ιστιότοπο θα προσπαθησω να τις γράψω, όσες θυμάμαι ακόμα, πριν τις ξεχάσω λόγω ηλικίας, για να τις μάθουν οι νεώτεροι και να τις ξαναθυμηθούν οι γεροντότεροι. Ιστορίες όμορφες χωρίς λαθρομετανάστες χωρίς λαμόγια πολιτικούς, χωρίς ΔΝΤ και Μνημόνια.